Mobile Money - tân binh trong “làng” dịch vụ tài chính đem lại những lợi ích gì?
Dịch vụ tiền điện tử trên thuê bao di động - Mobile Money có chỗ đứng thế nào trong ngành dịch vụ tài chính và chiến lược tài chính toàn diện ở Việt Nam?
Tháng 3 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ vừa ban hành Quyết định phê duyệt triển khai thí điểm dùng tài khoản viễn thông thanh toán cho các hàng hóa, dịch vụ có giá trị nhỏ (Mobile Money). Quyết định cho phép triển khai thí điểm Mobile Money có hiệu lực từ ngày ký (9/3/2021) và sẽ được thực hiện trong 2 năm kể từ thời điểm doanh nghiệp đầu tiên thực hiện thí điểm được chấp thuận triển khai thí điểm.
Theo Hiệp hội di động toàn cầu (Global System Mobile Associations - GSMA), Mobile Money được định nghĩa là các dịch vụ kết nối khách hàng về mặt tài chính thông qua mạng di động. Mobile Money bao gồm các dịch vụ chi trả di động (giao dịch lẻ và thanh toán hoá đơn), chuyển tiền qua mạng di động, chuyển tiền giữa các thuê bao, những giao dịch tín dụng nhỏ, quản lý tài khoản qua máy di động,… và những dịch vụ tương tự.
Theo kinh nghiệm thế giới, dịch vụ Mobile Money được thí điểm triển khai sẽ giúp nhà mạng có thể đưa dịch vụ thanh toán điện tử mau chóng đến 100% người dân, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế tới 0,5%. Còn với Việt Nam, nếu Mobile Money được triển khai sẽ góp phần đưa dịch vụ thanh toán điện tử sớm đến 100% người dân.
Trả lời câu hỏi: Việc Mobile Money tham gia vào ngành công nghệ tài chính (fintech) liệu có thay đổi mạnh mẽ cục diện của lĩnh vực này không, khi ví điện tử và dịch vụ ngân hàng điện tử hiện đang chi phối thị trường?, tiến sĩ Đoàn Bảo Huy đến từ Đại học RMIT cho rằng cục diện của thị trường fintech sẽ không thay đổi nhiều so với hiện tại bởi vì ví điện tử, ứng dụng ngân hàng di động (Mobile Banking) và Mobile Money có phân khúc thị trường cũng như khách hàng khác nhau.
 |
Mục tiêu của Mobile Money là phổ cập thanh toán không dùng tiền mặt, đặc biệt ở nông thôn và vùng sâu vùng xa nơi dịch vụ ngân hàng còn hạn chế. Thêm vào đó, Mobile Money không liên quan đến hoạt động tài chính ngân hàng vì nhà cung cấp Mobile Money không được cung cấp dịch vụ cho vay, huy động vốn cũng như trả lãi cho số tiền trong Mobile Money.
Một điểm khác biệt về phân khúc thị trường còn thể hiện ngay trong hạn mức giao dịch theo quy định của Chính phủ: Ví điện tử tập trung vào đối tượng khách hàng ở các thành phố lớn nên hiện có hạn mức giao dịch tối đa 100 triệu đồng/tháng, trong khi Mobile Money cung cấp dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt cho khách hàng vùng sâu vùng xa nên hạn mức giao dịch tối đa chỉ 10 triệu đồng/tháng.
Theo tiến sĩ Huy, các công ty fintech và ngân hàng vẫn còn nhiều dư địa để gia tăng mức độ sử dụng dịch vụ hiện nay. Khảo sát của công ty nghiên cứu thị trường Cimigo năm 2019 cho thấy ngay cả ở khu vực thành thị cũng mới chỉ có 30% người dân sử dụng Mobile Banking và 29% sử dụng ví điện tử để thanh toán. Trong khi theo kết quả nghiên cứu mới nhất của đơn vị này năm 2020, nhóm dân số phát triển nhanh nhất là từ 0-12 tuổi ở nông thôn và 50 tuổi trở lên ở thành phố. Với khả năng tiếp cận Internet và công nghệ nhanh chóng của thế hệ trẻ cũng như thu nhập cao của cư dân thành thị, thị trường khách hàng dịch vụ số tiềm năng cho các công ty fintech và ngân hàng vẫn còn rất lớn.
Mặc dù các công ty fintech cũng được tham gia vào hệ sinh thái hỗ trợ Mobile Money, các hãng viễn thông có lợi thế gì trong việc triển khai dịch vụ này hay không? Tiến sĩ Đoàn Bảo Huy cho rằng, lợi thế rõ ràng hiện tại của các hãng viễn thông là trước mắt chỉ có ba nhà mạng lớn được phép triển khai Mobile Money (gồm VNPT, Mobifone, Viettel). Về lý thuyết, các công ty fintech đã có sẵn giấy phép cung cấp dịch vụ trung gian thanh toán ví điện tử cũng có thể tham gia thí điểm cung cấp dịch vụ Mobile Money. Nhưng trước hết họ phải xin giấy phép thiết lập mạng viễn thông công cộng di động mặt đất sử dụng băng tần vô tuyến điện và đây không phải là việc đơn giản.
Các nhà mạng hiện đang sở hữu dữ liệu khách hàng rất lớn, trung bình một người dân sở hữu 1,3 thuê bao di động (theo số liệu của Cục Viễn thông vào tháng 1/2020) nên lợi thế của họ càng được khuếch đại lên nhiều.
Trả lời cho câu hỏi, Mobile Money có thể góp phần vào việc phổ cập các dịch vụ tài chính ở Việt Nam như thế nào trong khuôn khổ chiến lược tài chính toàn diện?, Tiến sĩ Phạm Nguyễn Anh Huy (Đại học RMIT) cho hay, khái niệm tài chính toàn diện (tiếng Anh: financial inclusion) dùng để chỉ khả năng tiếp cận các sản phẩm và dịch vụ tài chính phù hợp và nhanh chóng. Tuy nhiên, các sản phẩm và dịch vụ tài chính do Mobile Money mang lại chưa hoàn chỉnh và chưa tạo điều kiện thực sự thuận lợi cho người dùng tiếp cận các sản phẩm và dịch vụ tài chính này.
Hiện tại, Mobile Money chỉ được dùng để thanh toán hàng hóa, dịch vụ, còn chuyển tiền sang tài khoản Mobile Money của người dùng khác vẫn chỉ giới hạn trong cùng một nhà mạng. Bên cạnh đó, vẫn chưa có những chính sách rõ ràng cho người sử dụng Mobile Money để họ có thể tiếp cận các sản phẩm và dịch vụ tài chính khác, chẳng hạn như thực hiện các khoản vay hoặc gửi tiết kiệm dựa vào lịch sử giao dịch. Nên theo tôi, dù việc thí điểm Mobile Money hiện tại sẽ tăng số lượng giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt, đặc biệt là ở vùng sâu vùng xa, dịch vụ này hầu như sẽ không có tác dụng cải thiện tình hình tài chính toàn diện ở Việt Nam.
Theo Báo cáo về Thực trạng lĩnh vực Mobile Money năm 2018 do Hiệp hội Viễn thông di động toàn cầu GSMA công bố, việc giới hạn các nhà cung cấp dịch vụ Mobile Money khiến lĩnh vực này thu hút đầu tư thấp, cũng như thiếu các sản phẩm và dịch vụ mang tính chất mới mẻ và sáng tạo (điển hình ở Nigeria và Ai Cập). Ngoài ra, tình trạng thiếu niềm tin của người tiêu dùng và thiếu hiểu biết tài chính cũng tạo nên những rào cản nhất định cho Mobile Money (như ở Ethiopia).
Một bài học từ Ai Cập mà Việt Nam có thể học tâp là ứng dụng Mobile Money để cải thiện tài chính toàn diện thông qua mô hình tài chính siêu vi mô (tạm dịch từ “nanofinance”). Mô hình này cho phép các người dùng Mobile Money thực hiện các khoản vay có giá trị thấp và hạn mức khoản vay dựa vào điểm tín dụng được tính toán dựa trên dữ liệu lịch sử hoạt động của người dùng từ các nhà mạng di động. Tuy nhiên, để thực hiện được điều này, các nhà cung cấp dịch vụ di động cần phải làm việc chặt chẽ với các cơ quan liên quan như ngân hàng trung ương, các đơn vị đánh giá điểm tín dụng hoặc các công ty fintech cung cấp dịch vụ đánh giá điểm tín dụng.
VNPT
